„Jeder muss sich jetzt wirklich entscheiden: Ist Geld nun Geld oder ist Geld kein Geld“, forderte Gertrude Stein einmal, um dann festzustellen: „Wer jeden Tag sein Geld verdienen und es dann auch wieder ausgeben muss, weiß, was Geld ist.“ Es stimmt: Wer mit wenig Geld oder lohnabhängigen Eltern „ohne Background“ aufwächst, weiß meist sehr genau, was Geld ist. Als transclasse blickt man deshalb vielleicht anders auf die herrschenden Verhältnisse.
In „Soll & Habitus“ kommen alle geheimen Rechnungen auf den Tisch: Verdienste und Schulden, Sparschweine und Wechselkurse, Diebstähle und Ablass-Rituale, Reparationspflichten und Umverteilungsphantasien. 15 Autor*innen gehen das Wagnis ein, ihr Verhältnis zu Geld zu überprüfen und von ihrem Money Mindset zu erzählen. Durch alle Texte zieht sich die Scham als rote Zahl: die Scham, zu wenig zu haben, die Scham, zu viel oder normal viel zu haben (normal im Verhältnis wozu?). Auch in Bezug auf die Frage, was denn jetzt (zu) viel und was (zu) wenig ist, scheint es, holt einen der gespaltene Habitus ein, der Klassenübergänger*innen lebenslang begleitet.
„Geld ist ein kaltes Thema“, schrieb Emile Zola einmal. Von wegen. Als transclasse kann Geld einen gar nicht kalt lassen. Im Gegenteil, das Geld kann sich warm anziehen, jetzt, da es offen auf dem Tisch liegt. Auch Leser*innen werden hoffentlich davon profitieren, jedenfalls wenn man Profit in der ursprünglichen Bedeutung des Wortes versteht: als Gewinn für die Seele.
پیش درآمد
یکبار گرترود اشتاین این درخواست را مطرح کرد” واقعاً هر که باشی باید همین الآن در این خصوص تصمیم بگیری که پول، بالاخره پول است یا پول، پول نیست.” او این را گفت تا بعد بر این نکته تاکید بگذارد:” هر که هر روزِ خدا مجبور باشد پول خود را خودش دربیاورد و بعد دوباره همان را خرج کند، می داند پول چیست.” معلوم است: کسی که با پول اندک یا در دامان والدین مزدبگیر”بدون هیچ پسزمینه” ای بزرگ شده، بعضاً خیلی دقیق می داند که پول چیست. از این رو انسان ترنس کلاس یا واجد تحرک طبقاتی، چه بسا به مناسبات حاکم جور دیگری نگاه کند.
در” بایدها & عادت واره ها” تمام قواعد پنهان روی دایره می افتند: درآمدها و بدهی ها، پس اندازها و نرخ مبادلات، دزدی ها و آیین های بخشایش یا همت عالی، تعهدات تعمیر و جبران و توهمات بازتوزیع. در اینجا پانزده زن و مرد نویسنده، جرات به خرج داده اند و رابطه ی خود با پول را بازبینی کرده اند و حالا از طرز فکرشان در مورد آن به ما می گویند. شرم، مثل علامت قرمزی از خلال تمام متن هاشان عبور می کند: شرمساری بابت خیلی اندک داشتن، شرمساری بابت خیلی زیاد یا به طرز نرمالی خیلی زیاد داشتن، ( نرمال در رابطه با چه چیز؟). و همچنین به نظر می رسد در ارتباط با پاسخ به این پرسش که خب حالا، همین(خیلی) زیاد و( خیلی) کم، خودش چی هست، یکی از عادت-واره های مجزایی سربرمی آورد که تمام فراروندگان از طبقات اجتماعی را، اعم از زن و مرد، در طول زندگی همراهی می کند.
امیل زولا زمانی نوشت: ” پول، موضوع سردی است.” عمراً! پول محال است ترنس کلاسها (یا فراروندگان از طبقات مختلف اجتماعی) را همینطوری سرد به حال خود بگذارد. بر عکس، پول مثل همین الاًن که رک و پوست کنده روی دایره افتاده، می تواند لباس هم گرم بپوشد. و صد البته اگر درکی اصیل و واقعی از بهره مندی داشته باشیم، که خود نوعی بهره رسانی و عایدی برای جان ماست؛ امید می رود خوانندگان هم از این نکات بسیار بهره ببرند.
دانیلا دروشر
“Artık kesin karar vermenin zamanı: Şimdi para, para mıdır yoksa para, para değil midir” , demişti Gertrude Stein bir keresinde ve sonradan “Sadece her gün para kazanıp kazandığını harcamak zorunda olanlar, paranın ne olduğu bilir”, diye eklemişti. Bu doğru: Az parayla veya dar gelirli ailelerde büyüyenler, yani “arkası sağlam” olmayanlar, paranın ne olduğunu çok iyi bilir. Geçiş-sınıfı mensupları iktidar ilişkilerine belki biraz farklı bakar.
“Mecburiyet & Alışkanlık”ta tüm gizli faturalar masaya geliyor: kazançlar ve borçlar, kumbaralar ve döviz kurları, hırsızlık ve şımartan harcamalar, tazminat yükümlülükleri ve yeniden dağıtım fantezileri. 15 yazar, parayla ilişkilerini gözden geçirme ve para zihniyetleri hakkında konuşma riskini üstleniyor. Utanç tüm metinlerden kırmızı bir sayı olarak geçiyor: Çok az şeye sahip olmanın utancı, çok fazla veya normale göre fazla şeye sahip olmanın utancı (neye göre normal?). Neyin (çok) fazla, neyin (çok) az olduğu sorusuna gelince, yaşam boyu sınıf geçişlerine eşlik eden birbirinden farklı alışkanlıklarınız peşinizi bırakmıyor gibi görünüyor.
Emile Zola bir keresinde “Para soğuk bir konudur” diye yazmıştı. Şaka mı bu? Bir geçiş–sınıfı üyesi olarak, paraya kayıtsız kalamazsınız. Tam tersine, masanın üzerinde öylece durduğu için para sizi sıcacık sarabilir. Umarım, okuyucular da bundan faydalanır, en azından kâr kelimesi özgün anlamıyla anlaşılırsa: ruh için bir kazanç olarak.
„Pêwîst e herkes êdî tekez biryara xwe bide: Dirav tavilê dirav e yan dirav ne dirav e“, carekê Gertude Stein daxwaz dikir, da ku pașê destnîșan bike: „yê ku her roj diravên xwe qezenc dikin û pașê gereke dîsa wan xerc bikin, dizane, dirav çi ye.“ rast e: kî bikêm dirav yan bi dêûbavên girêdayî mûceyê „bê bingeh“ mezin dibe, bi giștî pirbaș dizine, dirav çi ye. lewra weke çîna- veguhêzbar, dibe ku meriv rewșa serdestan bi awayekî cudatir dibîne.
Di „Divê & Rahatin“ de hemû bihanîşeyên nehînî têne ser mêzê:
Dahat û deyn, șerbikê pera, rêjeya diravguhertinê, dizî û rêûresman erzankirî, peywerên qerebûyê û nîgașên parvekirinê. 15 nivîskar xwetêwerdikin, daku têkilîya xwe bi dirav re taqîbikin û nerîna xwe ya diderbarê dirav- têgihiştinê de vedibêjin. di tevahîya deqan de șerm mîna jimareke sor derbas dibe: șerm, ji hebûna pir kêm, șerm, ji pir zahf yan bi giştî pir hebûnê (normal girêdayî bi, bo çi?). herwiha têkildar bi pirsa, êdî niha çi (pir) zahf e û çi (pir) hindik e, wisa xuya dibe, ku rahatineke dabeșbûyî rû dide, ku bi dirêjahîya jiyanê bi tengala çîn- guhêzan re be.
„Dirav mijareke sar e“, carekê Emile Zola nivîsand. ma henekpêkirin e. weku çîna guhêzbar, dirav hîç nikare kesî sar bihêle. berovacî, dirav dikare xwe gem bialîne, aniha, ku ew vekirî li ser mêzê ye. bi hêvîya ku xwêner jî sûdê jê werbigirin, çi nebe heke mirov sûda wateya resen ya peyvê têbigihêje: mîna karekê bo giyan.
“Każdy musi tak naprawdę teraz zdecydować: Czy pieniądze są teraz pieniędzmi, czy też nie są pieniędzmi?” – zażądała kiedyś Gertruda Stein, po czym stwierdziła: “Każdy, kto musi codziennie zarabiać pieniądze i następnie je wydawać, wie, czym są pieniądze.” To prawda – ci, którzy dorastają z niewielką ilością pieniędzy lub z zarabiającymi rodzicami “bez zaplecza“, zazwyczaj dobrze wiedzą, czym są pieniądze. Jako transclasse można więc inaczej spojrzeć na panujące warunki.
W “Debet & Habitus” wszystkie sekretne rachunki zostają wyłożone na stół: zarobki i długi, skarbonki i kursy wymiany walut, kradzieże i rytuały odpustowe, zobowiązania reparacyjne i fantazje redystrybucyjne. Piętnastu autorów podejmuje ryzyko zbadania swojego stosunku do pieniędzy i opowiedzenia o swoim sposobie myślenia o pieniądzach. Wstyd jako motyw przewodni przewija się przez wszystkie teksty: wstyd, że ma się za mało, wstyd, że ma się za dużo lub że ma się normalną ilość (normalną w stosunku do czego?). Wydaje się, że podzielony habitus towarzyszący przez całe życie tym, którzy awansowali klasowo, dopada ich również w kwestii tego, ile to (za) dużo, a ile (za) mało.
“Pieniądze to zimny temat” – napisał kiedyś Émile Zola. Wręcz przeciwnie. Pieniądze nie mogą pozostawić osoby transclasse obojętną [kalt – zimny]. Wręcz przeciwnie, dzięki pieniądzom można się przygotować na gorsze czasy [sich warm anziehen – ciepło się ubrać], zwłaszcza teraz, kiedy otwarcie leżą na stole. Miejmy nadzieję, że skorzystają z tego również czytelnicy, przynajmniej jeżeli pojmować by korzyść w pierwotnym znaczeniu tego słowa – jako korzyść dla duszy.
“Everybody now just has to make up their mind. Is money money or isn’t money money”, Getrude Stein once asked, only to then assert “Everybody who earns it and spends it every day in order to live knows that money is money”. It’s true: whoever grows up with little money, or with wage-dependent rather than rich parents, usually knows very well what money is. If you are transclasse, you have a different perspective on dominant social relations.
In Debit & Habitus, all hidden costs are on the table: earnings and debts, piggy banks and exchange rates, thefts and ritual splurges, reparations and redistribution fantasies. Fifteen authors venture to examine their relationship to money and to speak of their “money mindset”. Shame is a common thread running through all the texts: the shame of not having enough, the shame of having too much or the right amount (right in relation to what?). It seems that the divided habitus that accompanies class changers their entire lives also catches up with them in terms of the question of what is a lot or too much, and what is a little or too little.
“Money is a cold topic”, Emile Zola once wrote. As if. Money can by no means leave the transclasse person cold. On the contrary, money can dress up nice and warm, now that it is openly lying on the table. Hopefully readers will also profit from this, at least if we understand profit in the original sense of the word: as revenue for the soul.